15 ақпан белгілі ғалым, қазақтан шыққан тұңғыш тарих ғылымының докторы, «ХІХ ғасырдың 20-40 жылдарындағы Қазақстан» еңбегінің авторы, қазақ тарихының жанашыры Ермұхан Бекмахановтың туған күні. 2020 жылы ғалымның туғанына 105 жыл толады. 

Осы ретте Qaztest.kz сайтында тарихшы есімі мен тарихи мұрасын жас ұрпаққа насихаттау мақсатында 2019 жылы алғаш рет Ермұхан Бекмаханов атындағы жас тарихшылар олимпиадасы өткізілді. Олимпиадаға республикамыздың барлық өңірлерінен оқушылар қатынасып, тарих пәнінен өз білімін тексеріп, үздік жас тарихшылар анықталды. 

Олимпиада өткізілгеннен кейін Qaztest.kz ұжымы Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті тарих факультетіндегі ғалымның атындағы оқу залына интерактивті тақта сыйға тартты. 

Олимпиада биылғы жылы да өз жалғасын тауып, өз ауқымын кеңейте түсті. 5 ақпаннан бастау алған олимпиада 5 наурызға дейін сайтымызда өтеді. Биылғы жылғы олимпиаданың ерекшелігі үздік оқушыларға ғалым атындағы "Жас тарихшы" төсбелгісі, ал ұстаздарға "Е.Бекмаханов медалі тағайынадалады. 

Qaztest.kz сайты оқушылар мен мұғалімдерге олимпиада ұйымдастыру барысында тек тест өткізуді мақсат етпей, отандық ғылымның дамуына үлес қосқан тұлғаларымыздың есімін насихаттауды мақсат тұтады. 

 - қазақтың соңғы ханы Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтерілісі туралы зерттеулері үшін 25 жылға бас бостандығынан айырылған тоталитарлық жүйенің құрбаны. Воронеж педагогикалық институтының тарих факультетінде оқып жүрген Ермұхан 1936 жылы сол қалада айдауда жүрген Алаш қозғалысының белді мүшелері Халел Досмұхамедовпен және Мұхаметжан Тынышбайұлымен кездескен. Жоғары білімді, озық ойлы Алаш зиялылары жас тарихшымен ой-пікірлер алмасып, болашақта үлкен ғалым болуына ықпал етеді.

Оқу бітірген соң Е.Бекмаханов Қазақ КСР халық ағарту комиссариатының жанындағы ғылыми зерттеу институтында жұмыс істеді. Екінші дүниежүзілік соғыс жылдары Республиканың халық ағарту комиссариатының басқарма бастығы болды. Сонымен бірге, Алматы ЖОО-ларында дәріс оқыды.1947-1966 жылдары Қазақ мемлекеттік университетінде өзі негізін қалаған Қазақстан тарихы кафедрасын басқарды. 1946 жылы Мәскеуде тарих мамандығы бойынша "XIX ғасырдың 20-40 жылдарындағы Қазақстан" тақырыбында докторлық диссертация қорғады.

1947 жылы Алматыда орыс тілінде жарық көрген бұл еңбегіне буржуазияшыл-ұлтшыл идеологияны дәріптеді, Кенесары Қасымұлы бастаған қозғалысты ақтады деп айып тақты. 1951 жылы «Правда» газетіндегі Е.Бекмұхановты қаралаған мақала жарық көріп, тарихшы университеттен қуылды және партия қатарынан шығарылды. 1952 жылы тұтқындалып, үш айға жуық тергелді. 1952 жылы желтоқсан айында Е. Бекмаханов 25 жыл мерзімге бас бостандығынан айырылып, ГУЛАГ лагеріне айдалды. Сталин қайтыс болғаннан кейін, Е. Бекмахановтың ісі қайта қаралып, 1954 жылы 16 ақпанда ақталып шықты. Бостандыққа шыққан соң, тарихшы ғылыми еңбектер жазуды қайтадан қолға алды. Оның "Қазақстанның Ресейге қосылуы" атты еңбегі 1957 жылы Мәскеудегі "Наука" баспасынан 30 баспа табақ көлемінде жарық көрді.

Өмірінің соңғы он жылында өнімді еңбек етіп, терең мазмұнды ғылыми еңбектер жазды, орта мектептер үшін Қазақ КСР тарихы оқулығын жазды. Ғалым 1966 жылы небәрі 51 жасында ауыр сырқаттан көз жұмды. Е.Бекмахановтың жүз жылдық мерейтойына орай, 2015 жылы ғалымның өнегелі өмірін баяндайтын «Аманат» фильмі түсірілді. Фильм режиссері және сценарий авторы - Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, ҚР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Сатыбалды Нарымбетов, тарихшы рөлін актер Берік Айтжанов сомдады.

Е. Бекмахановтың басты еңбегі - "XIX ғасырдың 20-40 жылдарындағы Қазақстан" еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін ақталды. 2015 жылы Алматыдағы Е.Бекмаханов тұрған үйге ескерткіш тақта орнатылды. Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде Е.Бекмаханов атындағы аудитория бар және тарих саласының өзекті мәселелері талқыланатын «Бекмаханов оқулары» 1993 жылдан бері өтіп келеді.